De politieke partijen hebben nog altijd te weinig aandacht voor digitalisering en de gevolgen daarvan voor de Nederlandse economie en samenleving. Dat blijkt uit hun verkiezingsprogramma’s. Als er al op het onderwerp wordt ingegaan, blijft het vaak bij aanstippen en noemen van wat onderwerpen. Van doorwrochte plannen is slechts bij een enkeling – voornamelijk D66 – sprake.
Onder aanvoering van VNO-NCW en MKB Nederland werd in november het manifest Samen naar een Duurzame Digitale Samenleving aangeboden aan een groot aantal politieke partijen. Hierin wordt gepleit voor meer aandacht en investeringen in de digitalisering van de samenleving. Het manifest is inmiddels door ruim vijftig maatschappelijke organisaties ondertekend, zoals de KNAW, Energie Nederland, ECP, digicommissaris Bas Eenhoorn, de Nederlandse Vereniging van Banken, TNO, de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen en René Penning de Vries, boegbeeld TopTeam ICT-innovatie, de HBO-Raad en de MBO-Raad.
In het manifest benoemen de partijen vijf thema’s die op de agenda van het volgende kabinet zouden moeten staan. Deze vragen een inzet van zeker 600 miljoen euro per jaar:
1. Meer investeringen in opleidingen en de ontwikkeling van nieuwe kennis
2. Hoger welzijn dankzij digitalisering
3. Cybersecurity moet meer doordringen in de hele samenleving, voortdurende groei door een leven lang leren, privacyregels voor vertrouwde omgang met persoonlijke gegevens en het realiseren van verwachtingen van (Big & Open) Data
4. Innovatie bij voorlopers verder stimuleren
5. Een ministerieel Topteam Digitalisering
Deze vijf punten komen bij geen van de politieke partijen in hun geheel terug in de verkiezingsprogramma’s. Een onderwerp als robotisering en de effecten daarvan op de arbeidsmarkt, dat tijdens de bijeenkomst van de wereldleiders in Davos zeer hoog op de agenda stond, wordt hier en daar wat aangestipt, maar daar blijft het bij.
Betreurenswaardig
VNO-NCW, MKB-Nederland, Nederland ICT, DHPA (Ducht Hosting Providers Association) en DINL (Stichting Digitale Infrastructuur Nederland), zijn alle teleurgesteld over de zeer beperkte aandacht voor digitalisering bij de politieke partijen. “Betreurenswaardig”, stelt Michiel Steltman, directeur bij DINL. “Ze hebben niet door dat IT elk facet van de samenleving in beweging zet. Sommige partijen pakken het op, maar aan de andere kant zie je de paar goede IT-woordvoerders die er waren, uit de Kamer verdwijnen. En in de verkiezingsprogramma’s zie je niets terug van het feit dat technologie een enorme impact heeft op de arbeidsmarkt. Van de adviezen in het SER-rapport over robotisering en de arbeidsmarkt zie je niets terug.”
Steltman, die met DINL de spreekbuis is van meer dan 2500 bedrijven en organisaties die actief zijn in de sector digitale infrastructuursector, mist in de politiek en bij de overheid expertise om goede dialogen te voeren over IT-onderwerpen.
Ruud Alaerds, directeur van de DHPA, probeert middels het initiatief DINL aansluiting te krijgen bij de politieke partijen en de uitvoerende macht in Nederland. “Dat lukt onvoldoende. We voeren wel gesprekken maar er is daar gewoon niet genoeg know-how om tot afgewogen besluiten te komen.” David de Nood, secretaris bij VNO-NCW en MKB-Nederland, met onder meer digitalisering in zijn portefeuille, is ook niet onder de indruk van de IT- en digitaliseringsplannen in de verkiezingsprogramma’s. “Je ziet mondjesmaat wat terug, zo van: we moeten iets met technologie en zorg, maar een plan is er dan niet. Kees Verhoeven van D66 maakt wel een goede start, daar zou verder op voortgebouwd moeten worden.”
Topteam Digitalisering nodig
VNO-NCW en Nederland ICT vrezen dat Nederland door het tekort aan aandacht voor digitalisering “kansen op het economische en op het maatschappelijke vlak zal missen”, laat een woordvoerder van Nederland ICT weten. “Innovaties, robotisering en digitalisering hebben een grote impact op de arbeidsmarkt. We staan al jaren hoog op economische lijsten, maar we staan ook al enige tijd stil; terwijl andere landen ons inhalen. Het is van groot belang dat in de politiek meer nagedacht wordt over de impact van digitalisering op de langere termijn; waar staan we dan over 15 jaar?” Nederland ICT heeft een groot deel van de input voor het manifest over digitalisering geleverd dat aan alle politieke partijen is aangeboden. “Juist het punt dat wij als het belangrijkst zien, het Ministerieel Topteam Digitalisering, ontbreekt bij bijna alle partijen. Alleen D66 noemt iets vergelijkbaars.”
Ook VNO-NCW mist een topteam, juist omdat zo’n team ‘samenhang en leiderschap’ zou kunnen bieden, als alle relevante ministeries erin zijn vertegenwoordigd. “Alle ministeries die digitalisering moeten gaan waarmaken, moeten in het team aanwezig zijn. Gaat het over de zelfrijdende auto, dan moet Infrastructuur en Milieu erbij worden betrokken. Digitalisering van de zorg moet bij Volksgezondheid, Welzijn en Sport worden belegd, enzovoort”, zegt De Nood. Hij vermoedt dat het ontbreken van zo’n orgaan een oorzaak is voor de geringe belangstelling voor digitalisering. “Misschien is er juist zo weinig beleid omdat IT vrijwel overal effecten heeft. Daardoor is het politiek en ambtelijk erg versnipperd belegd en daardoor heeft niemand een goed integraal beeld van hoe groot onderwerp dit is. Dan ziet men de impact op het geheel van economie en samenleving niet. Dat is een kip-ei-situatie, die we moeten zien te doorbreken.” Een topteam zou dat mogelijk moeten maken.
Als de politieke partijen en straks de nieuwe regering zo weinig beleid blijft uitzetten op digitalisering, kan dat kwalijke gevolgen hebben. De Nood: “In een kabinetsperiode van vier jaar kun je heel veel doen als je je focust op digitalisering, juist door de snelle ontwikkelingen in de technologie. Maar die snelheid kan er ook toe leiden dat je heel snel wordt ingehaald als je er vier jaar lang niet genoeg aandacht aan geeft. We zitten nu midden in een digitale transitie. Eerder industriële revoluties hebben ons geleerd dat de landen die daar als koplopers in gegaan zijn, de leiders werden. Zitten we daar nu niet bij, dan lopen we het risico dat het land gedomineerd zal worden door de technologie van anderen; we zijn niet meer ‘in charge’. Er ligt voor Nederland een heel goed verdienmodel in digitalisering. Neem nu smart city’s; hebben we daar snel goede oplossingen voor, dan kunnen we die kennis en toepassingen heel goed uitventen aan andere landen waar ze dezelfde problemen hebben, zoals vergrijzing.”
Sector heeft zelf ook schuld
Dat er zo weinig aandacht is voor IT-onderwerpen wijten Steltman en Alaerds ook aan de sector zelf. Steltman: “Wij hebben te weinig van ons laten horen. Er is nooit over de digitale samenleving gesproken met de politiek. De Kamer is de volksvertegenwoordiging en is dus je buurman. De IT-sector moet het de politiek vertellen dat IT belangrijk is. Het is gewoon too little too late. Daarom is het nu wel belangrijk dat wij als sector met één stem praten. Dat we hierin samenwerken, over onze kleine verschilletjes heen stappen.” Alaerds: “We hadden bij de opzet van de verkiezingsprogramma’s meer in discussie willen gaan met de politieke partijen, maar dat is om zoveel redenen niet gelukt. Dat is een gemiste kans. Laat niet weg dat we nu een veel actievere rol gaan spelen.”
De Nood vindt dat er meer gelobbyd moet worden voor digitalisering. “Wij hebben ook dit jaar voor het eerst digitalisering als één van de acht lobbylijnen aangemerkt. Zo proberen we het groter te krijgen.” Toch vindt Steltman dat de branche wel iets heeft bereikt bij de politiek. “Er is veel aandacht voor cybersecurity en de regering erkent het belang van de digitale mainport. Het is niet hopeloos.”
Dit artikel is geschreven door Tanja de Vrede en verscheen op 18 februari jl. bij AGConnect
